چکیده:
مانویت در قرن سوم میلادی در نتیجه امتزاج و اتحاد عقاید مزدایی و مسیحی در ایران به وجود آمد. مانویان به علت آزار پیشوایان دین زرتشتی به سوی کشورهای شرقی و شمالی که عده ایرانیان در آن جا فراوان بود، مهاجرت کردند و در سغد اقلیت مستقلی تشکیل دادند. مانویان به دلیلی منشأ ایرانی خود طبعاً نفوذ و تأثیر هنر ایرانی را تا سر حد چین پیش بردند.
هنر مذهبی مانوی که در آسیا و نیز بخش اعظم شمال آفریقا و جنوب اروپا رونق و گسترش یافته بود، در تاریخ هنر ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است. استیلای اعراب بر ایران، مانویان را نجات داد و به مدت چند نسل از تسامح موجود در سرزمین های اسلامی برخوردار شدند و از این وضعیت مطلوب برای تبلیغ و گسترش آیین خویش بهره جستند. در ایران و بین النهرین بر فن و نقشمایه های تزیینی مانوی و در حقیقت هنر مانوی پایه گذار نگارگری هایی با مفاهیم مذهبی و دینی هماهنگ نمود؛ و در حقیقت هنر مانوی پایه گذار نگارگری پی از اسلام شد، ما در این رساله ابتدا ادوار مختلف تاریخی را مورد بررسی قرار داده و سپس آیین مانی و نقاشی مانوی، با توجه به تأثیراتی که از منابع مختلف پذیرفته، بررسی شده و بعد نقش و تأثیر آثار مانی و پیروانش را بر روی ادوار مختلف مورد بررسی قرار داده و سپس تأثیراتی که این هنر بر نگارگری اوایل دوران اسلامی گذاشته، معرفی شده است.
واژگان کلیدی :
عصر باستان، دوره ساسانی، نقاشی مانی، مذهب مانویت، نگارگری، نگارگری اولیه اسلامی، عصر اسلام