چکیده
کمپلکس‌های رادیکال نیترن، حدواسط های فعالی با چگالی اسپین مجزا بر روی اتم نیتروژن موجود در بخش نیترنی هستند. این گونه‌ها حدواسط های مهمی در سنتز آلی هستند که در بسیاری از واکنشهای عاملدار کردن C-H و آزیریدیندار کردن استفاده میشوند. کمپلکس‌های رادیکال نیترن دارای ساختارهای الکترونی بسیار جالبی هستند و به صورت نیترن‌های فیشر احیا شده با یک الکترون به بهترین وجه توصیف میشوند. این حدواسط ها می توانند از طریق انتقال درون مولکولی تک الکترونی به بخش نیترن ردوکس در فلز تولید شوند. تاکنون رادیکال های نیترن ایجاد شده در کبالت (II) پوسته باز توجهات زیادی را به خود جلب کردهاند و مطالعات زیادی درباره خصوصیات طیف سنجی، واکنشپذیری، واکنش های کاتالیزوری انتقال نیترن، و مطالعات مکانیسمی (تجربی و محاسباتی) بر روی آنها انجام شده است، همچنین از برخی از کاتالیزورهای حاوی آهن و فلزات گرانبها نیز در واکنشهای مربوط به رادیکالهای نیترن استفاده شده است. در برخی واکنشها، از لیگاندهای فعال ردوکس جهت تسهیل انتقال درون مولکولی تک الکترون از کمپلکس به قسمت نیترنی استفاده شده است. مهمترین پیشماده نیترنها، آزیدهای آلی هستند که معمولاً برای ایجاد یک کاتالیز مناسب و انتخاب‌پذیر به آزیدهای آلی از پیش فعال شده (مثل RSO2N3، (RO)2P(=O)N3،ROC(=O)N3 و ترکیبات مشابه) نیاز است. به تازگی از آزیدهای آلی آلیفاتیک غیرفعال به عنوان مواد اولیه مفید در واکنش های سنتزی انجام شده توسط حدواسطهای رادیکال نیترنی نیز استفاده شده است. در این مقاله مفهومی ساختار الکترونی کمپلکس‌های رادیکال نیترن بررسی شده است، سودمند بودن آنها در واکنشهای کاتالیزوری جهت ساخت محصولات آلی مختلف تاکید شده است، و پیشرفت‌های مهم موجود در این زمینه بیان شده است.
1-مقدمه
استفاده از رادیکال های نیتروژن در واکنش های سنتزی، به اواخر قرن نوزدهم و واکنش هافمن-لوفلر-فریتاگ جهت سنتز پیرولیدینها برمیگردد. معمولا رادیکال های آزاد آلی درگیر در این نوع واکنشها دارای انتخاب‌پذیری پایینی هستند. اغلب رادیکالهای آلی آزاد سبب انجام واکنش تسهیم نامتناسب رادیکالی و دیگر واکنش های جانبی میشوند و محصولات نامحلولی را تولید میکنند...