الگوي برنامه‌ريزي و جايگزيني نيازمندي‌هاي شهري
مقدمه
تعيين استانداردها و سرانه‌هاي شهري براي هر شهر، مستلزم موقعيت محلي آن شهر مي‌باشد. از طرفي، در معين نمودن حداقل مقدار لازم زمين براي هر فرد شهرنشين كه در شهر سكونت نموده است، عواملي مانند آب و هوا (در تعيين تراكم جمعيت، تراكم ساختمان‌ها، بافت شهري، تعداد طبقات ساختماني، اندازه و گسترش شهر و غيره)، قيمت زمين (در رابطه با اندازة در آمد خانوارهاي شهر، حداقل تفكيك اراضي و....) و عوامل اجتماعي و اقتصادي ديگر، دخالت دارند. معمولاً براي شهرهاي دنيا، استانداردها و اندازه‌هاي مختلفي وجود دارد كه در بسياري جهات با يكديگر متفاوت است. در هر كشور، با توجه به مقتضيات و خصوصيات شهرهاي آن، ضابطه‌هاي مشخصي وجود دارد. اين ضابطه‌ها متأثر از منطقه‌اي است كه شهر در آن گسترده شده و از عوامل اقتصادي و فرهنگي و تكنولوژيكي است. اين عوامل در رابطه با خصوصيات مردم و نحوة زندگي آنها قرار مي‌گيرد و معيار مشخصي را به وجود مي‌آورد.
روش تعيين سرانه‌ها، در انطباق با امكانات توسعة شهر و شرايط اجتماعي و اقتصادي آن قرار دارد. و هر يك از سرانه‌هاي پيشنهادي در رابطه با كاربرد اراضي، و نيازهاي جمعيت تعيين مي‌شود. بنابراين، ابتدا بايستي در سطح كل شهر و نسبت به تمام جمعيت به تعيين معيار پرداخت و براي هر يك از كاربري‌ها (مانند كاربري مسكوني، تفريحي، درماني، آموزشي) و اجزاء مربوط به آنها، سرانه‌اي معين نمود كه مجموع اين سرانه‌ها، سرانه شهري پيشنهادي را تعيين مي‌نمايد، كه آخرالامر مقدار مساحتي را كه جهت گسترش آيندة شهر (فرضاً براي مدت زمان مشخصي مثلاً ده سال) لازم است، به دست خواهد داد.
از موارد ديگري كه بايستي در كاربرد اراضي آيندة شهرها درنظر گرفته شود، آن است كه براي ساختمان‌هاي مختلف شهري ضابطه‌هايي درنظر گرفته شود كه به مقررات ساختماني مشهور است. اين مقررات كه نسبت به تراكم‌هاي مسكوني متفاوت است، عبارتند از: ميزان مساحت هر قطعه از اراضي مسكوني (حداقل تفكيك)، حداقل طور و عرض هر قطعه، توزيع جمعيت و نوع واحدهاي مسكوني در هر تراكم (تك خانواري، دو خانواري، چند خانواري و...)، تعداد طبقات ساختمان‌ها، حداكثر زيربناي مجاز در هر يك از طبقات ساختماني، حداكثر كل زيربنا به كل زمين و مانند آن. اين ضوابط، در مورد ساير ساختمان‌هاي شهري مانند ادارات، مراكز تجاري، بيمارستان‌ها، مدارس و غيره نيز، بايستي رعايت گردد.