چكيده

يورش روس‌ها به ايران در سال 1218 نخستين عملي بود كه عباس‌ميرزا را به واقعيت انحطاط ديرينه ايران زمين واقف ساخت و باعث شد تا وليعهد فتحلي‌شاه كه با تعليم و هدايت بزرگ از سفاهت و رزالت درباريان فاصله گرفته و به ترقي و اعتدال گشورش مي‌انديشيد براي نجات ايران از انحطاط و هدايت آن به سوي ترقي دست به اصلاحاتي زند كه اين اصلاحات از سوي مورخان همان دوره ايجاد بناي جديد اشتهار يافته است. اقدامات اصلاحات عباس ميرزا اگرچه به دليل مرگ زودرس قائم مقام اول و خود وي ناتمام ماند اما همين اصلاحات كه شالوده مكتب ترقي‌خواهي بود توسط اميركبير پرورده همين مكتب پي گرفته شد. اميركبير كه از خانواده پيشه‌ور رود، پدر وي نيز كربلايي محمد قربان آشپرباشي بوده است. وي باهوش و خلاقيت خاص خود تحت نظر قائم مقام اول تربيت يافت و با توجه به اقدامات قبلي كه توسط ميرزا انجام شده بود راه ايشان را ادامه دادند و در زمان حكومت ضعيف قاجار دست به اصلاحاتي زدند از جمله اين اصلاحات؛ 1) اصلاحات سياسي، 2) اصلاحات امور مالي و اقتصادي، صنعتي، كشاورزي، 3) اصلاحات نظامي، 4) اصلاحات فرهنگي، 5) اصلاحات اداري. اما مدت وزارت اميركبير كه 3 سال و چند ماه بيشتر به طول انجاميد باعث شد كه اصلاحات فوق به درستي انجام نشود تا زمان وزارت ميرزاحسين خان سپهسالار (مشيرالدوله) ايشان نيز مكتب اميركبير را ادامه داد ولي به سبك ديگري از كشورهاي اروپايي آن را آموخته بود كه برخي روحانيون اقدامات وي را محكومت كردند زيرا باز كردن پاي بيگانگان در ايران را عمل درستي نمي‌دانستند. از جمله اقدامات وي تشكيل وزارتخانه به سبك اروپائيان، ترتيب دادن استخدام نفرات بنام مستخدمين دولت، احداث جاده‌ها، هتل‌ها، تأسيس روزنامه‌هاي مرتب به زبان فارسي، بوجود آوردن تلفن، برق.