چکیده

کمپلکس‌های رادیکال نیترن، حدواسط ­های فعالی با چگالی اسپین مجزا بر روی اتم­ نیتروژن موجود در بخش نیترنی هستند. این گونه‌ها حدواسط های مهمی در سنتز آلی هستند که در بسیاری از واکنش‌های عاملدار کردن C-H و آزیریدین­دار کردن استفاده می­شوند. کمپلکس‌های رادیکال نیترن دارای ساختارهای الکترونی بسیار جالبی هستند و به صورت نیترن‌های فیشر احیا شده با یک الکترون به بهترین وجه توصیف می‌شوند. این حدواسط ­ها می­ توانند از طریق انتقال درون مولکولی تک الکترونی به بخش نیترن ردوکس در فلز تولید شوند. تاکنون رادیکال­ های نیترن ایجاد شده در کبالت (II) پوسته باز توجهات زیادی را به خود جلب کرده­اند و مطالعات زیادی درباره خصوصیات طیف ­سنجی، واکنش­پذیری، واکنش ­های کاتالیزوری انتقال نیترن، و مطالعات مکانیسمی (تجربی و محاسباتی) بر روی آن­ها انجام شده است، همچنین از برخی از کاتالیزورهای حاوی آهن و فلزات گرانبها نیز در واکنش‌های مربوط به رادیکال‌های نیترن استفاده شده است. در برخی واکنش­ها، از لیگاندهای فعال ردوکس جهت تسهیل انتقال درون مولکولی تک الکترون از کمپلکس به قسمت نیترنی استفاده شده است. مهم­ترین پیش­ماده نیترن­ها، آزیدهای آلی هستند که معمولاً برای ایجاد یک کاتالیز مناسب و انتخاب‌پذیر به آزیدهای آلی از پیش فعال شده (مثل RSO2N3، (RO)2P(=O)N3،ROC(=O)N3  و ترکیبات مشابه) نیاز است. به تازگی از آزیدهای آلی آلیفاتیک غیرفعال به عنوان مواد اولیه مفید در واکنش ­های سنتزی انجام شده توسط حدواسط­های رادیکال نیترنی نیز استفاده شده است. در این مقاله مفهومی ساختار الکترونی کمپلکس‌های رادیکال نیترن بررسی شده است، سودمند بودن آن­ها در واکنش­های کاتالیزوری جهت ساخت محصولات آلی مختلف تاکید شده است، و پیشرفت‌های مهم موجود در این زمینه بیان شده است.

1-مقدمه

استفاده از رادیکال­ های نیتروژن در واکنش ­های سنتزی، به اواخر قرن نوزدهم و واکنش هافمن-لوفلر-فریتاگ جهت سنتز پیرولیدین­ها برمی­گردد. معمولا رادیکال­ های آزاد آلی درگیر در این نوع واکنش­ها دارای انتخاب‌پذیری پایینی هستند. اغلب رادیکال­های آلی آزاد سبب انجام واکنش تسهیم نامتناسب رادیکالی و دیگر واکنش ­های جانبی می­شوند و محصولات نامحلولی را تولید می­کنند...