سرقت ادبی چیست؟ چطور سرقت ادبی را رفع کنیم؟

سرقت ادبی چیست؟

سرقت ادبی نوعی دستبرد فکری به معنی استفاده از ایده‌ها و بیانات و عبارات دیگران بعنوان ایده و نظر خود است، این واژه از اصطلاح لاتین(plagiarism) گرفته شده است که در فارسی به عنوان پلیجریزم یا پلاجیارسیم نیز نامیده می‌شود.

این نوع دستبرد فکری می‌تواند مربوط به تمام یا بخشی از کار دیگران باشد، بدین معنا که سارق ادبی به طور کامل محتوای تولیدی فردی دیگر را تغییر داده و یا بخش‌هایی از آن را بدون ذکر منبع مورد استفاده قرار داده است. شایان ذکر است که در مقالات ISI، سرقت ادبی اهمیت زیادی دارد زیرا ویراستاران اولین کاری که بعد از دریافت مقاله انجام می‌دهند بررسی درصد پلاجیاریسم مقاله است. نویسنده حتی نمی‌تواند بدون ذکر منبع به مقالات و پژوهش‌های پیشین خود نیز ارجاع دهد.

بسته به محتوایی که سرقت در آن اتفاق می‌افتد تعاریف مختلفی وجود دارد: اگر سرقت در حوزۀ ادبیات باشد، سرقت ادبی نامیده می‌شود، اگر در حوزۀ هنر باشد، دزدی هنری و اگر در یک پژوهش علمی شاهد چنین اتفاقی باشیم، سرقت علمی نامیده می‌شود. 

کلمه پلیجریزم اولین بار توسط شاعری رومی به نام «مارکوس والریوس مارتیلیوس» استفاده شد که در قرن اول میلادی می‌زیست. او به افراد دیگری که اشعار او را به نام خود نشر می‌دادند لقب Plagiarius یعنی  «غارتگر و فریبکار» داده بود. در گذشته به دلیل تعداد کم نویسندگان و داوران، شناسایی کپی‌برداری یا سرقت ادبی راحت‌تر انجام می‌شد اما امروزه به دلیل کثرت نویسندگان در حوزه‌های مختلف، پیشگری از این ارتکاب این جرم و پیگیری اصالت اثر به شیوه سنتی غیر ممکن است. هندوستان از نظر سرقت ادبی رتبه نخست را در دنیا دارد.

انواع سرقت ادبی

•    سرقت ادبی در سبک نگارش
•      سرقت ادبی مستقیم (کپی کردن)
•     سرقت ادبی تغییر و تحریف کلمات
•     سرقت ادبی از نوع تشبیه و یا استعاره
•    سرقت ادبی ایده
•    سایه‌نویسی

همه این موارد جزو سرقت ادبی محسوب میشود:

• تغییر نام اثر دیگران به عنوان اثر خودتان
•      کپی کردن گفته‌ها و ایده‌های سایر افراد بدون پرداخت حق الزحمه آن
• استفاده و کپی دقیق از گفته‌ها و ایده‌های دیگران در نوشته‌ها بدون استفاده از علامت گیومه که با دو چنگک ( "" ) در طرفین جمله مشخص می شود.
• ارائه اطلاعات غلط در مورد نوشته نقل قول شده
•     تعویض و یا تغییر کلمات متن نقل قول شده بدون توجه به ساختار جمله بدون دادن حق الزحمه
• رو نوشت کردن تعداد زیادی از گفته ها یا ایده های یک منبع که عمده اثر شما را تشکیل دهد، هر چند هزینه آن پرداخت شود یا خیر.

سرقت ادبی به دلایل زیر غير اخلاقي و تا حدی خطرناک محسوب می شود:

•      ايده‌ها و افکار سایرین بخشي از دارايي عقلاني آنها به حساب می‌آید و زمانی‌که کپی شده و به اسم فرد دیگری عرضه شود در اینجا نوعي دزدی صورت گرفته است.
•      معمولاً شخصی که اقدام به سرقت ادبی می کند اين کار برایش سودآوراست.

دلایل افزایش سرقت ادبی در جامعه علمی:

•      دسترسی آسان و سریع و کم‌هزینه به اطلاعات و نبود فرهنگ حفظ حقوق پدیدآورندگان آثار و حق کپی‌رایت
•     ناآگاهی افراد از قوانین و اصول موجود و عدم آموزش و اطلاع‌رسانی در این زمینه
• عدم شناسایی توانایی‌ها و ظرفیت‌های افراد نسبت به خود
• توجه بیشتر به کمیت پژوهش و مقالات و سنجش افراد بر اساس کمیت کار پژوهشی و ارائه امتیازات بر اساس کمیت‌ها

• یک نویسندۀ اخلاق‌مدار همیشه به کمکی که از دیگران برای کار خود گرفته اعتراف و قدردانی می‌کند.
• هر بخش از متنی که از منبعی دیگر گرفته شده، باید بین دو علامت نقل قول ("") به همراه منبع آن ذکر شود.
•  نویسنده‌ای که محتوای فکری دیگران را خلاصه می‌کند، باید از کلمات و جملات خود برای مختصر کردن و انتقال مفهوم نویسنده‌ای دیگر استفاده کند تا بتواند نسخه‌ای موجزتر از نسخه اصلی ارائه دهد.  
•  پژوهشگر یا نویسنده باید دانش و تسلط کافی در زبان مورد نظر داشته و بتواند ایده‌ها، مفاهیم و اصطلاحات موجود در متن را به خوبی درک کند، در این صورت طوری می‌تواند در متن تغییر ایجاد کند که در نهایت تأویلی مناسب از آن بدست آید.

با مطالعه این مقاله باید متوجه شده باشید که دستبرد فکری مقوله بسیار حساس و پیچیده‌ای است، به طوری که حتی اگر بخواهید از آثار قبلی خودتان به "عنوان صاحب اثر" استفاده کنید باید به نام خود ارجاع دهید. در غیر این صورت مشمول قانون سرقت ادبی خواهید شد. بنابراین بهتر است در این موارد نیز جانب احتیاط را رعایت کرده و حساس باشد و با ذکر منبع و یا با استفاده از روش‌هایی دیگر مانند بازنویسی (که در مقاله قبلی به آن اشاره شد) از متهم شدن به عنوان سارق ادبی در امان بمانید.

1-    ذکر منبع: هر مطلبی که از محتوایی دیگر برداشته‌اید (چه به صورت بازنویسی و یا چه به صورت نقل قول)، وقتی منبع مربوطه را ذکر می‌کنید  رسم امانت رعایت شده و مشکلی از نظر سرقت ادبی وجود نخواهد داشت.

2-    پارافرایز یا بازنویسی متن: در مقاله‌ای دیگر در وبلاگ البرز روش‌های پارافرایز به طور مفصل توضیح داده شده است که می‌توانید به آن مراجعه کنید. اما در اینجا بر این نکته تاکید می‌شود که پارافرایز صرفاً به معنای جایگذاری مترادف کلمات نیست بلکه بهتر است ساختار جمله تغییر کند البته با حفظ مفهوم اولیه و همچنین ذکر منبع.

جهت انجام پارافریز باکیفیت و کاهش تشابه می توانید از خدمات پارافریز مقاله انگلیسی موسسه ترجمه البرز استفاده نمایید. در موسسه ترجمه البرز پارافریز مقالات توسط مترجمان هم رشته انجام میشود تا مترجم بتواند متن را درک کرده و سپس ان را به شکلی دیگر بیان نماید.

3-    استفاده از علامت نقل قول: اگر در جایی لازم است اصل محتوا بدون هیچ تغییری منتقل شود در این صورت با استفاده از علامت نقل قول یا گیومه ("") نشان می‌دهید که عین عبارت اصلی نویسنده را بیان نمودید، البته در این موارد نیز منبع بایستی ذکر شود.  

چطور سرقت ادبی را تشخیص دهیم؟

امروزه نرم افزارها و سایت های زیادی وجود دارد که به صورت رایگان یا پرداخت هزینه برای بررسی سرقت ادبی به محققان و نویسندگان و دانشجویان کمک می‌کنند. این نرم افزارها  به پایگاه‌های اطلاعاتی تمامی مجلات دسترسی دارند و می‌توانند متن شما را با کلیه مقالاتی که به صورت رسمی ثبت شدند مقایسه کرده و نتیجه و درصد تشابه را اعلام کنند. البته اگر فردی قبل از شما متنی تکراری در متن علمی خود  اما هنوز آنرا ثبت رسمی نکرده باشد این سرقت ادبی به حساب نمی‌آید و بلکه هدف صرفاً مقالاتی هستند که به طور رسمی ثبت شده‌اند و برای تمامی افراد قابل دسترس می‌باشند. در ادامه چند مورد از پرکاربردترین نرم‌افزارها و وبسایت‌ها به همراه مزایا و معایب آنها معرفی شدند:

       iThenticate

این سایت یکی از معتبرترین موارد برای بررسی میزان پلاجریسم است که توسط بیشتر مجلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مزایای این سایت می‌توان به پذیرش نامحدود تعداد کلمات، بررسی انواع فرمت‌ها و دقت بالای آن اشاره کرد. اما در مقابل، این وبسایت رایگان نبوده و هزینه‌ای معادل 100 دلار برای بررسی هر مقاله دریافت می‌کند. البته موسسه البرز با هزینه‌ای مناسب می‌تواند با استفاده از این وبسایت درصد پلاجریسم را بررسی کرده و ادامه نیز می‌توانید از خدمات ادیت تخصصی و پارافرایز مترجمان این موسسه برای ارتقای کیفیت مقاله علمی خود بهره بگیرید.

     Grammarly

این وبسایت نیز در بررسی پلاجریسم مقالات می‌تواند کمک خوبی برای شما باشد گرچه دقتی به اندازه وبسایت iThenticate ندارد ولی امتیاز دیگر آن بررسی ایرادات نگارشی و گرامری و املایی متن شماست و قدرت پردازش بالایی نیز دارد. نسخه رایگان آن وجود دارد که می‌توانید در نرم‌افزار ورد نصب نموده و حین نگارش متن، آن را ادیت نمایید اما برای بهره‌گیری از امکانات بیشتر این نرم‌افزار لازم است که نسخه دائمی آن را با پرداخت هزینه تهیه بفرمایید.

        SmallSEOTools

نحوه کار با این وبسایت ساده است و می‌توان متن را در کادر مربوطه قرار داد و در زمان کوتاهی اصالت اثر را نشان می‌دهد، اما لازم به ذکر است که هیچ یک از این ابزارها به اندازه iThenticate قابل اعتماد نمی‌باشند. این وبسایت هم مانند گرامرلی نسخه پرمیوم دارد که برای استفاده از مزایای بیشتر می‌توانید آن را تهیه نمایید.

در ادامه چندین وبسایت و نرم‌افزار به صورت فهرست‌وار معرفی می‌شوند:

و در آخر مجازات و پیگردهای کلاه‌برداری علمی و ادبی در ایران:

در ایران طبق ماده ۲۳ قانون حمایت حقوق مؤلفان، اگر فردی تمام یا قسمتی از اثر دیگری را، که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا شخص دیگری غیر از خود پدید آورنده و بدون اجازه، نشر،پخش یا عرضه کند، چه عمدی باشد و چه غیر عمدی، به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. علاوه بر این، دانشگاه‌ها و موسسات علمی نیز به این جرم بسیار حساسند و تنبیه‌ها و جرایمی برای سارقان ادبی در نظر گرفتند، مانند کم شدن نمره یا اعمال محدودیت‌هایی برای دانشجو که می‌تواند منجر به تنزل اعتبار وی گردد.